جنگ های صلیبی

جنگ های صلیبی مجموعه جنگ هایی است که طی سال های 1096 تا 1291 میلادی با هدایت پاپ ها و به قصد تصرف اماکن مقدس سرزمین فلسطین به ویژه بیت المقدس، انجام شد. این جنگ ها میان مسیحیانی که از اروپا بسیج شده بودند و مسلمانان ساکن آسیای صغیر (ترکیه کنونی و مناطق مجاور آن)، شام و فلسطین درگرفت.

علل جنگ های صیلبی به عبارت بودند از:

1. انتظار ظهور عیسی (ع): عده ای از مسیحیان عقیده داشتند مسیح (ع) پس از هزار سال ظهور خواهد کرد، و چون براین باور بودند که این واقعه در شهر بیت المقدس رخ خواهد داد، زئران مسیحی بسیاری، و به خصوص راهبان، به آن شهر مسافرت می کردند.

2. افزایش جمعیت و بروز مشکلات اجتماعی در اروپا: در پی چند قرن تهاجم به اروپا و ورود اقوام مهاجر به این سرزمین جمعیت اروپا روبه فزونی گذاشت. که این مهاجرت ها به مشکل کمبود زمین مناسب برای کشاورزی را به همراه داشت تا جایی که اروپاییان مجبور به خشک کردن باتلاق ها شدند. اما این کار هم جواب نداد. بنابراین فئودال ها و پادشاهان درصدد جستجوی سرزمین های جدید برآمدند. و چون قاره کوچک اروپا از سه طرف نیز محصور در آب است امکان کشورگشایی چندانی نداشتند. در نتیجه به اراضی شرق مدیترانه  (شام و فلسطین) که در دست مسلمانان بود، چشم دوختند.

3. نبرد ملازگرد: پیروزی برق آسای سلجوقیان بر روم شرقی (بیزانس) در جنگ ملازگرد در سال 463 هجری قمری (1071 میلادی) باعث شد که امپراتوری بیزانس قسمت های وسیعی از قلمرو خود را در آسیای صغیر از دست دهد، بنابراین از پاپ علیه مسلمانان کمک خواست و این برای پاپ فرصتی مناسب بود تا کلیسای بیزانس را که از سال 1055 میلادی از کلیسای روم جدا شده بود بار دیگر تحت فرمان خود درآورد. کلیسای بیزانس بر خود نام « ارتدوکس » گذاشته بود و کلیسای رم نام         « کاتولیک ». پاپ به تقاضای کمک امپراتوری بیزانس پاسخ مثبت داد و بدین ترتیب جنگ های صلیبی آغاز شد.

در سال 1096 میلادی (490 هجری قمری) پاپ اوربان دوم فرمان جنگ علیه مسلمانان را، برای تصرف بیت المقدس صادر کرد. در پی آن جمعیت بزرگی از نواحی غربی و مرکزی اروپا به طرف بیزانس به راه افتادند تا از آن طریق خود را به این شهر کهن برسانند. آنها از کرانه های شرقی مدیترانه گذشته و خود را به شام و فلسطین رساندند و در سال 1099 میلادی (493 هجری قمری) موفق به تصرف بیت المقدس شدند. در این هنگام فلسطین در دست فاطمیان بود که روزگار زوال خود را می گذراندند. شام در دست سلجوقیان طرفدار خلافت عباسی بود. اما نه سلجوقیان باهم متحد بودند و نه عباسیان توجهی به مرزها می کردند. از سوی دیگر فاطمیان و عباسیان نیز سخت باهم دشمن بودند.

سپس جنگ دوم صلیبی آغاز شد اما در این جنگ موفقیتی نصیب صلیبی ها نشد. زیرا از یک سو مسلمانان آماده شده بودند و از سوی دیگر فاتحان جنگ اول صلیبی از آمدن مهاجران جدید رضایتی نداشتند.

در نتیجه ناکامی جنگ دوم پاپ پادشاهان اروپایی را نیز برای جنگ با مسلمانان در جنگ سوم صلیبی ترغیب کرد و پادشاهان انگلستان، فرانسه و آلمان عازم فلسطین شدند. اما در این جنگ یکی از فرمانروایان مسلمان به نام صلاح الدین ایوبی سخت ایستادگی کرد. صلاح الدین که با انقراض حکومت آل زنگی و فاطمیان، حکومت ایوبیان را در مصر و شام تأسیس کرده بود توانست بیت المقدس را باز پس گیرد و جنگ جویان سومین جنگ صلیبی را ناکام سازد.

با آنکه در جنگ چهارم صلیبی امید به کسب پیروزی در دل صلیبیان تقویت شده بود و آنان مصمم به پیروزی در بیت المقدس بودند. اما وقتی به قسطنطنیه رسیدند، تصرف و تاراج آن شهر را پیروزی نزدیکتر و حتمی تری دیدند تا جنگیدن با مسلمانان و تصرف بیت المقدس؛ لذا به قسطنطنیه حمله ور شدند و آن جا را تصرف کردند.

پس از جنگ های چهارم و پنجم صلیبی، جنگ های صلیبی در مسیر دیگری قرار گرفت. از یک سو حکومت بیزانس دیگر اجازه نداد جنگ جویان صلیبی برای رفتن به مرزهای مسلمانان از قلمروش عبور کنند. به همین جهت آنان به جای خشکی از طریق دریا عازم جنگ شدند؛ یعنی از بنادر شمالی ایتالیا حرکت کرده با عبور از مدیترانه به بنادر و سواحل شام که در تصرف صلیبی ها بود رسیدند. از سوی دیگر پاپ برای تدارک لشکرهای صلیبی بر پادشاهان اروپایی تکیه کرد. لذا از جنگ ششم تا نهم صلیبی را پادشاهان با همراهی فئودال ها و شوالیه ها رهبری می کردند.

سرانجام حکومت پرقدرت مملوکان مصر و شام که به جای ایوبیان روی کار آمده بود با ضرباتی پی در پی آخرین بنادر و پایگاه های صلیبی ها در سواحل شام تصرف کرد و بدین ترتیب جنگ های صلیبی پس از دو قرن در سال 1291 میلادی (690 هجری قمری) با پیروزی مسلمانان به پایان رسید.

با قلم

محرم سعیدی